Dozór elektroniczny a dokładnie odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego reguluje obecnie Kodeks karny wykonawczy w rozdziale VIIa. Przepisy tego rozdziału opisują cały system dozoru elektronicznego oraz w szczególności procedurę jego uzyskania przez skazanego. Istotne znaczenie ma przede wszystkim art. 43la, w którym zawarte są warunki udzielenia przez Sąd zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego. Warunki te możemy podzielić na formalne, które brzmią następująco: wobec skazanego orzeczono karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą jednego roku i 6 miesięcy, a nie zachodzą warunki przewidziane w art. 64 § 2 Kodeksu karnego; skazany posiada określone miejsce stałego pobytu; osoby pełnoletnie zamieszkujące wspólnie ze skazanym wyraziły zgodę, o której mowa w art. 43h § 3 – jeżeli skazany zamieszkuje wspólnie z inną osobą lub osobami pełnoletnimi, warunkiem rozpoczęcia dozoru stacjonarnego jest uprzednia pisemna zgoda tych osób złożona do sądu, obejmująca także umożliwienie podmiotowi dozorującemu przeprowadzanie czynności kontrolnych; odbywaniu kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego nie stoją na przeszkodzie warunki techniczne, o których mowa w art. 43h § 1 – warunki techniczne obejmują w szczególności liczbę oraz zasięg dostępnych nadajników i rejestratorów oraz możliwości organizacyjne ich obsługi; są one każdorazowo sprawdzane na zlecenie Sądu w razie złożenia wniosku o odbycie kary w systemie dozoru elektronicznego. Warunki formalne dozoru elektronicznego są jednoznaczne i ich spełnienie bądź nie, nie budzi wątpliwości. Inaczej jest jednak z jedyną przesłanką materialną, tj. iż odbycie kary w systemie dozoru elektronicznego jest wystarczające do osiągnięcia celów kary, która to przesłanka ma zdecydowanie ocenny charakter, podobnie jak jej uszczegółowienie zawarte w dalszej części art. 43 la K.k.w., iż skazanemu, który nie rozpoczął jeszcze wykonywania kary w zakładzie karnym, można udzielić zezwolenia na odbycie kary w systemie dozoru elektronicznego, jeżeli względy bezpieczeństwa i stopień demoralizacji, a także inne szczególne okoliczności nie przemawiają za potrzebą osadzenia skazanego w zakładzie karnym, zaś skazanemu, który rozpoczął już odbywanie kary, można udzielić zezwolenia na odbycie w systemie dozoru elektronicznego jej pozostałej części, jeżeli za przemawiają za tym dotychczasowa postawa i zachowanie skazanego. Z uwagi na ocenny charakter tych przepisów z pomocą musi przyjść tu orzecznictwo sądowe. I tak godnie z nim[1] Sąd udzielając zgody na odbycie kary w systemie dozoru elektronicznego nie powinien odnosić się do kwestii dotyczących samego czynu skazanego, gdyż te kwestie były już badane przez Sąd, który orzekł wobec skazanego karę. W zamian za to Sąd powinien skupić się na tzw. prewencji szczególnej, tj. kształtowaniu poczucia odpowiedzialności u skazanego oraz potrzeby przestrzegania przez niego porządku prawnego, czyli powstrzymania się od powrotu do przestępstwa. Prewencja szczególna powinna być dla Sądu istotniejsza niż cel w postaci izolacji skazanego od społeczeństwa, chyba, że mamy do czynienia ze skazanym, który jest całkowicie zdemoralizowany. Ta wskazówka judykatury umożliwia stosowanie dozoru elektronicznego wobec dużej grupy skazanych, przy założeniu oczywiście, że spełniają oni warunki formalne zastosowania tej instytucji. Jednocześnie jednak orzecznictwo wskazuje, że samo poprawne zachowanie się skazanego czy włączenie się przez niego w proces resocjalizacji nie stanowi wystarczającej podstawy do udzielenia zezwolenia na odbycie kary w systemie dozoru elektronicznego[2], jak również, że z odbywania kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego nie powinny korzystać osoby, które lekceważą porządek prawny[3]. Oznacza to, że np. samo poprawne zachowanie się skazanego w zakładzie karnym nie będzie wystarczające do udzielenia mu zezwolenia na dozór elektroniczny, jeśli przed osadzeniem w jednostce penitencjarnej wchodził on w konflikty z prawem czy wykazywał lekceważenie norm prawnych. Podobnie mało krytyczny stosunek skazanego do popełnionego przez niego przestępstwa może być przez Sąd uznany za podstawę do odmówienia zgody na odbycie kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym. W tym kontekście dodać należy, że skazani w warunkach recydywy zwykłej (negatywną przesłanką formalną dozoru elektronicznego jest tylko recydywa wielokrotna z art. 64 § 2 K.k.) co do zasady mogą uzyskać zgodę na dozór elektroniczny, gdy orzeczono ją za przypadkowe przestępstwo, popełnione w szczególnych okolicznościach wskazujących na brak chęci powrotu do przestępczego życia, a zachowanie skazanego po ostatnim opuszczeniu zakładu karnego było nad wyraz pozytywne[4]. Warto również zwrócić uwagę na wyrażany przez Sądy pogląd, iż system dozoru elektronicznego nie służy łagodzeniu negatywnych skutków dla zdrowia czy sytuacji rodzinnej skazanego, związanych z jego osadzeniem w zakładzie karnym. Te sytuacje rozwiązuje się odroczeniem wykonania kary, a po jej rozpoczęciu – przerwy w karze.[5] Podsumowując, choć wykonywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego jest nadal wykonywaniem kary pozbawienia wolności, tylko poza zakładem karnym, to możliwość skorzystania z niego przez skazanego uzależnione jest od oceny Sądu uwarunkowanej zarówno postawą i zachowaniem skazanego w warunkach wolnościowych, jak i jego stosunkiem do popełnionego przestępstwa i popełniania przestępstw w ogólności. [1] Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 10 maja 2017 roku, sygn. akt II AKzw 544/17 [2] Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 10 grudnia 2018 roku, sygn. akt II AKzw 1005/18 [3] Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 8 stycznia 2018 roku, sygn. akt II AKzw 1076/17 [4] Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 7 maja 2019 roku, sygn. akt II AKzw 101/19 [5] Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 8 stycznia 2018 roku, sygn. akt II AKzw 1097/17